ਦਵਾਈ ਦਾ ਸਹੀ ਛਿੜਕਾਅ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀੲੇ?

ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵੋ, ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸੀੲੇ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ (ਕਾਟਨ ਬੈਲਟ) ਕਪਾਹ ਪੱਟੀ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ? ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਕਪਾਹ ’ਤੇ ਜੋ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿਚ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਗੜਬੜ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਕਪਾਹ ਜਾਂ ਨਰਮੇ ’ਤੇ 12 ਤੋਂ 15 ਤੱਕ ਛਿੜਕਾਅ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਰਜ਼ਾਈ ਹੋਣਾ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸੀੲੇ ਕਿ ਛਿੜਕਾਅ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨੇ ਅਤੇ ਨੋਜ਼ਲ ਕਿਹੜੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨੀ ਹੈ।
ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ-• ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ ਹਮੇਸ਼ਾ ਐਲ ਟਾਈਪ ਹੈਂਡਲ ਵਾਲਾ ਹੀ ਵਰਤੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਬੁਸ਼ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ ਨੂੰ ਹਲਕਾ ਚੱਲਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਬਾਂਹ ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ।
• ਜਿਸ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ ਦਾ ਹੈਂਡਲ ਕਿੱਲੀ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ (ਜੋ ਸਕਰਟ ਦੇ ਬਾਹਰ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ) ਤਾਂ ਵੀ ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਪੰਪ ਖਰੀਦੋ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਬੁਸ਼ ਲੱਗੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਕਿੱਲੀ ਵਾਲੇ ਹੈਂਡਲ ਵਿਚ ਦੋ ਬੁਸ਼ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਐਲ ਟਾਈਪ ਹੈਂਡਲ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਬੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਬੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਪੰਪ ਨਾ ਖਰੀਦੋ, ਇਹੀ ਪੰਪ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਲਕੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦਾ ਪੰਪ ਕਦੇ ਨਾ ਖਰੀਦੋ।
• ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ ਬਿਨਾਂ ਬਿੱਲ ਤੋਂ ਨਾ ਖਰੀਦੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਿਨਾਂ ਬਿੱਲ ਤੋਂ ਪੰਪ ਦੀ ਕੋਈ ਗਾਰੰਟੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਬਿੱਲ ਤੋਂ ਵਿਕਣ ਵਾਲੇ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ ਘਟੀਆ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਕਿ ਬਿੱਲ ’ਤੇ ਕੋਈ ਵਾਧੂ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਪੈਂਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪਾਂ ਨੂੰ ਟੈਕਸ ਦੀ ਛੋਟ ਹੈ।
• ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕ ੲੇਕੜ ’ਤੇ 100 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਦਵਾਈ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਕ ੲੇਕੜ ’ਤੇ ਛਿੜਕੋ।
ਨੋਜ਼ਲ ਬਾਰੇ-ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਐਨ. ਟੀ. ਐਮ. (ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ 8-10 ਸੁਰਾਖੀ ਨੋਜ਼ਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਨੋਜ਼ਲ ਫਸਲ ’ਤੇ ਨਾ ਵਰਤੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨੋਜ਼ਲ ਸਿਰਫ ਉੱਚੇ ਫਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨੋਜ਼ਲ ਦਾ ਫੁਆਰਾ ਘੱਟ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਵਧਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਫਲਦਾਰ ਪੌਦੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦੂਰ ਤੱਕ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰ ਸਕੇ। ਫਸਲਾਂ ਉੱਪਰ ਇਹ ਨੋਜ਼ਲ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੋ ਨਿੱਬੜਦੀ ਹੈ। ਹਲਕੇ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪਾਂ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਬੁਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਨੋਜ਼ਲ ਨੂੰ ਵਰਤਣਾ ਬੜਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਿਨਾਂ ਬੁਸ਼ ਤੋਂ ਸਪਰੇਅ ਪੰਪ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਬਣ ਜਾਣ ’ਤੇ ਭਾਰੇ ਚੱਲਣ ਲਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਬਾਂਹ ਥੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਨੋਜ਼ਲ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਢਿੱਲੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁਆਈ ਸਿਰਫ 25 ਫੀਸਦੀ ਬੂਟਿਆਂ ’ਤੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਡਿਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਵਾਈ ਪੂਰਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਫਸਲ ’ਤੇ ਛਿੜਕਾਅ ਲਈ ਫਿਕਸ ਨੋਜ਼ਲਾਂ ਵਰਤੋ ਜੋ ਖੁੱਲ੍ਹ ਨਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਿਸਟ ਸਪਰੇਅ ਨੋਜ਼ਲਾਂ (ਜੋ ਧੁੰਦ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੁਆਰਾ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ) ਵਰਤੋ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੁਰਾਖ ਬਾਰੀਕ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਦਵਾਈ ਧੁੰਦ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਬੂਟੇ ਉੱਪਰ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀੜੇ, ਸੁੰਡੀਆਂ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕੇ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀਆਂ ਨੋਜ਼ਲਾਂ ਵਰਤੋ। ਇਸ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਛੇ ਬਾਰੀਕ ਸੁਰਾਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਧੁੰਦ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਦਵਾਈ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਉਸ ਪਾਸੋਂ ਮਿਸਟ ਸਪਰੇਅ ਨੋਜ਼ਲਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਵਾਓ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇ ਦਿਉ। ਉਹ ਤੁਹਾਡੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁਪੲੇ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ।
1. ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਚ ਦਵਾਈ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਵਾਓ।
2. ਬਿਨਾਂ ਜਾਲੀ ਦੇ ਪੰਪ ਵਿਚ ਦਵਾਈ ਨਾ ਪਾਓ।
ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਸਪਰੇਅ ਕਰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ।

-ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ,
ਸਾਬਕਾ ਸਰਪੰਚ ਪਿੰਡ ਫੁੱਲਾਂਵਾਲ, ਤਹਿ: ਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ।
(ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਜੀਤ ਜਲੰਧਰ)

ਕੁਝ ਸਵਾਲ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਬਾਰੇ

• ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਮੋਮੀ ਕੀੜੇ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ?
-ਮੋਮੀ ਕੀੜੇ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕਟੁੰਬਾਂ ਨੂੰ ਤਕੜੇ/ਸੁਪਰਾਂ ’ਤੇ ਰੱਖੋ।
* ਖਾਲੀ ਫਰੇਮਾਂ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ ਵੇਲੇ ਧੁੱਪ ਲਗਵਾਓ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਸੁਪਰਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਸੈਲਫਾਸ ਦੀ ਧੂਣੀ ਦਿਉ। ਕਟੁੰਬਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧੂ ਫਰੇਮ ਨਾ ਰੱਖੋ। ਬਕਸਿਆਂ ਦੇ ਬਾਟਮ ਬੋਰਡ ਉੱਪਰ ਡਿੱਗੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ (ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੋਮੀ ਕੀੜੇ ਦੀਆਂ ਸੁੰਡੀਆਂ ਪਲਦੀਆਂ ਹਨ) ਸਾਫ ਕਰਕੇ ਇਸ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿਉ।
* ਚਲਦੇ ਕਟੁੰਬਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਮੋਮੀ ਕੀੜੇ ਗ੍ਰਸਤ ਬਕਸੇ\ਫਰੇਮਾਂ ਨਾ ਰੱਖੋ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਮੋਮੀ ਕੀੜੇ ਗ੍ਰਸਤ ਫਰੇਮਾਂ\ਬਕਸਿਆਂ ਵਿਚ ਧੂਣੀ ਦੇ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਮਲਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਨਵੇਂ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਸਾਫ ਫਰੇਮਾਂ ਜਾਂ ਮੋਮੀ ਸ਼ੀਟਾਂ ਵਾਲੇ ਫਰਮੇ ਪਾ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਉਸ ਵਿਚ ਝਾੜ ਦਿਉ। ਖੰਡ ਦੇ ਘੋਲ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦਿਉ। ਪਿੱਛੇ ਬਚੇ ਮੋਮੀ ਕੀੜੇ ਗ੍ਰਸਤ ਫਰੇਮ ਅਤੇ ਬਕਸਿਆਂ ਨੂੰ ਸੈਲਫਾਸ ਦੀ ਧੂਣੀ ਦਿਉ।
• ਰਾਣੀ ਮੱਖੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਕਿਹੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
-ਰਾਣੀ ਮੱਖੀਆਂ ਉਦੋਂ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਲਈ ਫੁੱਲ-ਫੁਲਾਕਾ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿਚ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਕਟੁੰਬਾਂ ਵਿਚ ਜਵਾਨ ਡਰੋਨ ਮੱਖੀਆਂ ਵੀ ਹੋਣ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਦੀ ਸੰਭੋਗ (ਮੀਟਿੰਗ) ਉਡਾਰੀ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਮੌਸਮ ਵੀ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ (ਫਰਵਰੀ-ਅਪ੍ਰੈਲ) ਅਤੇ ਪੱਤਝੜ ਰੁੱਤ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਨਿਖੱਟੂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ?
-ਨਿਖੱਟੂ ਬਰੂਡ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ :
*ਨਿਖੱਟੂ ਬਰੂਡ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਖਾਲੀ ਫਰੇਮਾਂ ਨੂੰ ਮੋਮ ਦੀਆਂ ਸ਼ੀਟਾਂ ਲਾ ਕੇ ਦਿਉ। ਖਾਲੀ ਫਰੇਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੀਟਾਂ ਨਾ ਲਾਉਣ ਕਰਕੇ ਮੱਖੀਆਂ ਡਰੋਨ ਸੈੱਲ ਹੀ ਬਣਾਉਣਗੀਆਂ। ਜੇਕਰ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀਆਂ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂ ਮੇਟ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਹਾਈਵ ਟੂਲ ਨਾਲ ਖੁਰਚ ਕੇ ਡਰੋਨ ਬਰੂਡ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿਉ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਰੇਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਦ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਸ਼ਹਿਦ ਵਾਲੇ ਚੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖ ਦਿਉ।
* ਬਕਸੇ ਦੇ ਗੇਟ ’ਤੇ ਰਾਣੀ ਗੇਟ ਲਾ ਕੇ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਰਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਬਕਸੇ ਅੱਗੇ ਝਾੜ ਦਿਉ। ਚਲਦੇ ਕਟੁੰਬਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੋਮੀ ਕੀੜੇ ਦੀਆਂ ਸੁੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸੁੱਕੇ ਤੀਲ੍ਹੇ ਜਾਂ ਕਿੱਲ ਆਦਿ ਨਾਲ ਖੁਰਚ ਕੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ।

ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਰਤਾ : ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਗਟੋਰੀਆ, ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਭੱਲਾ